24 Temmuz 1923’te imzalanan Lozan Antlaşmasına göre; Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi gereğince, Ayvalık’a; Girit, Makedonya ve Midilli Türkleri yerleştirilmiştir. İlçeye yerleştirilen mübadil ailelerden birisi de Hüsnü Rıfkı Kazaz’dır (Girit Mübadili). Hüsnü Rıfkı Kazaz’a Nüfus Mübadelesi çerçevesinde Girit’te bıraktığı mülklerin karşılığı olarak Ayvalık’ta zeytinlik ve bazı mülkler verilmiştir. Bu mülklerden birisi de şu anda Orchis Otel olarak hizmete açılan eski sabunhanedir. 1891’de yılında Stavrides tarafından küçük bir sabunhane olarak yapılan binayı; Hüsnü Rıfkı Kazaz uzunca bir süre aynı amaçla kullanmış ve 1939 yılında Ahmet Muhtar Ataman, Mehmet Bahaattin Erman ve Zehra Dilman’a satmıştır. Ayvalık’ta Tapu Müdürlüğüne ait resmi kayıtlar 1943 yılında oluşturulmuştur. 1943 yılında 3 ayrı mülk olarak gözüken sabunhane (sabunhane, depo ve antrepo) tek bir mülk haline getirelerek tek tapuya dönüştürülmüştür. Sabunhane; 1969 yılında Bekir Özbek ve Abdi Öner Cömert’e satılmıştır. Bekir Özbek ve Abdi Öner Cömert de binayı sabunhane olarak kullanmış ve 1972 yılında Ahmet Rıfat ve İbrahim Ethem’e satmıştır. Aynı yıl; Ahmet Rıfat ve İbrahim Ethem’in vefatı nedeniyle varisleri sabunhaneyi 1972 yılında Cumhur Sevinç Özer’e (Midilli mübadili Hasan Ağa’nın -lakabı Kırlangıç- torunudur.) satmıştır. Cumhur Sevinç Özer; satın aldığında tek kat olan binaya ilave bir kat daha çıkarak, alt katı zeytin ambalajlama ve üst katı da depo olarak kullanmaya başlamıştır. Bina; 1981 yılında Kırlangıç markasına yağ tenekeleri sağlamak üzere teneke atölyesine dönüştürülmüştür.
Otelimizin Tarihçesi
1986 yılında ise; teneke atölyesi işine son verilmiş ve bina bu tarihten sonra yağ dolum, şişeleme ve ambalajlama deposu olarak kullanılmıştır. Binayı; 2010 yılında yatırım amacıyla (otele dönüştürülmek üzere) Bursalı iş adamı Engin Gözütok satın almıştır. Bina satın alındığında iki kattı ve ikinci katı kullanılamaz durumdaydı. Şubat 2011’de binanın mimarlık projesi Mimar Nurdan Topograf tarafından çizilmiş ve Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu’na teslim edilmiştir. Kurul proje üzerinde bazı düzeltmeler istemiş ve bu süreç 2012 sonuna kadar devam etmiştir. 2013 yılında Kurul tarafından onaylanan proje çerçevesinde inşaata başlanmış, bu çerçevede binanın 2. katı komple yıkılmış ve çelik konstrüksiyonla yeni bir 2. kat çıkılmıştır. Binanın aslına uygun restorasyonu Restoratör Pehlivan Kanat tarafından gerçekleştirilmiş ve 16 odalı otele dönüştürülmesi tam 3 yıl sürmüştür. Bugün; “Orchis Otel” isminde faaliyet gösteren işletme 27 Mayıs 2016 tarihinde dönemin Balıkesir Valisi Sn. Mustafa Yaman tarafından hizmete açılmıştır.
Orchis Otel; UNESCO Dünya Miras Listesine yer alan Fabrikalar Aralığı (old town) Bölgesi’ndedir. otelde; toplam 16 standart oda, 120 kişilik restaurant, otantik sokak kafeteryası, snack bar-bistro ve çok amaçlı salon mevcuttur.
“Orchis” Farsçada “orkide”, İngilizcede ise “yabani orkide” anlamında kullanılmaktadır.
Doç.Dr.Ayhan GÖKDENİZ (Araştırmacı-Akademisyen)
28 Mayıs 2016